Ethereum: Con đường chuyển đổi từ "máy tính thế giới" sang "sổ cái thế giới"

Nhà sáng lập Ethereum Vitalik Buterin gần đây đã nhấn mạnh rằng Ethereum là "sổ cái toàn cầu", điều này đã gây ra nhiều cuộc thảo luận trong ngành. Tuy nhiên, sự chuyển đổi chiến lược này thực tế đã bắt đầu từ khi đề xuất EIP-1559 được thực hiện. Stablecoin chiếm 50% thị phần trên mạng Ethereum, càng củng cố vị trí của nó như một lớp thanh toán tài chính. Hãy cùng khám phá chi tiết về sự chuyển biến này:

EIP-1559: Tái cấu trúc cơ chế nắm bắt giá trị

Nội dung cốt lõi của đề xuất EIP-1559 không phải là giảm phí Gas, mà là định nghĩa lại cơ chế thu hút giá trị của mạng chính Ethereum. Nó đã từ bỏ mô hình cũ dựa vào việc tăng khối lượng giao dịch để tiêu tốn Gas, và thay vào đó áp dụng một cách thức thu hút giá trị mới.

Trước khi triển khai EIP-1559, tất cả các giao dịch (bao gồm DeFi, NFT và GameFi...) đều tập trung trên mạng chính, dẫn đến việc tiêu thụ ETH Gas rất lớn. Dữ liệu cho thấy, vào năm 2021, lượng ETH trung bình bị đốt hàng ngày gần như lên tới hàng nghìn. Khi đó, mạng chính Ethereum bị tắc nghẽn nghiêm trọng, thậm chí ảnh hưởng đến việc dự đoán chi phí khi Layer2 gửi dữ liệu xác minh lô trên mạng chính.

Việc giới thiệu EIP-1559 đã thay đổi hoàn toàn tình hình này: bằng cách giới thiệu cơ chế phí cơ bản có thể dự đoán, chi phí gửi batch của Layer2 trên mạng chính trở nên ổn định và có thể kiểm soát. Điều này đã giảm đáng kể rào cản hoạt động của Layer2, cho phép nhiều Layer2 chỉ phụ thuộc vào Ethereum để thực hiện thanh toán cuối cùng.

Thay đổi này thực sự đã biến đổi sâu sắc logic thu giá trị của Ethereum: từ việc phụ thuộc vào giao dịch tần suất cao trên mạng chính theo kiểu "tăng trưởng tiêu hao" sang việc phụ thuộc vào nhu cầu thanh toán Layer2 theo kiểu "tăng trưởng thuế". Người dùng không còn trực tiếp trả phí cho mạng chính của Ethereum để đổi lấy dịch vụ tính toán, mà Layer2 kiếm phí từ tay người dùng và định kỳ "nộp" dữ liệu theo lô cho mạng chính và đốt ETH.

Mô hình này tương tự như cách các ngân hàng xử lý các giao dịch hàng ngày, nhưng việc thanh toán liên ngân hàng với số tiền lớn phải được xác nhận thông qua hệ thống ngân hàng trung ương. Ngân hàng trung ương không phục vụ trực tiếp người dùng thông thường, nhưng tất cả các ngân hàng đều cần "nộp thuế" cho ngân hàng trung ương và tuân thủ quy định. Đây chính là đặc điểm điển hình của "sổ cái toàn cầu".

Stablecoin: "Hào Thành" của Ethereum

Theo thống kê từ nền tảng dữ liệu, tổng giá trị thị trường của stablecoin trên toàn cầu đã vượt qua 250 tỷ USD, trong đó Ethereum chiếm 50% thị phần. Tỷ lệ này không giảm mà còn tăng lên sau khi EIP-1559 được thực hiện. Tại sao Ethereum lại thu hút vốn nhiều như vậy? Câu trả lời nằm ở mức phí bảo mật không thể thay thế của nó.

Cụ thể, USDT đã bị khóa 62.99 tỷ USD trên Ethereum, trong khi USDC có 38.15 tỷ USD. So với đó, tổng lượng stablecoin trên các blockchain công khác thì kém hơn nhiều. Nguyên nhân các nhà phát hành stablecoin chọn Ethereum không phải là tốc độ giao dịch hay chi phí, mà là tính an toàn kinh tế được cung cấp bởi hàng trăm tỷ USD ETH được staking. Đối với các tổ chức quản lý tài sản hàng trăm tỷ USD, tính an toàn này là vô cùng quan trọng.

Sự tập trung lớn của vốn stablecoin đã hình thành một vòng tăng trưởng tự củng cố trong hệ sinh thái Ethereum: càng nhiều stablecoin, tính thanh khoản càng sâu, thu hút nhiều giao thức DeFi chọn Ethereum, từ đó tạo ra nhu cầu stablecoin nhiều hơn, thu hút nhiều vốn đầu tư hơn. Từ góc độ này, sự tập trung quy mô của stablecoin trên Ethereum thực sự là kết quả của việc thanh khoản toàn cầu được biểu quyết bằng hành động thực tế, và cũng là sự công nhận của thị trường đối với vị trí sổ cái toàn cầu của nó.

Phân công sinh thái và thách thức tương lai

Khi mạng chính của Ethereum tập trung vào việc trở thành lớp thanh toán "cấp ngân hàng trung ương", định vị chiến lược của toàn bộ hệ sinh thái Ethereum trở nên rõ ràng hơn: Các giải pháp Layer2 như Base, Arbitrum và Optimism chịu trách nhiệm cho giao dịch tần suất cao, trong khi mạng chính của Ethereum tập trung vào việc thanh toán cuối cùng, phân công rõ ràng và hiệu quả. Mỗi giao dịch từ Layer2 quay lại mạng chính sẽ tiếp tục đốt ETH, thúc đẩy vòng quay giảm phát tăng tốc.

Tuy nhiên, sự phân công sinh thái này cũng mang lại những thách thức mới. Khi người dùng chuyển sang Layer2 với số lượng lớn, khối lượng giao dịch trên mạng chính giảm đáng kể, dẫn đến lượng ETH bị đốt hàng ngày giảm mạnh. Trong khi đó, khối lượng giao dịch được xử lý bởi các giải pháp Layer2 tăng vọt, nhưng "phí bảo vệ" trả cho mạng chính lại tương đối ít.

Mặc dù vậy, vấn đề này không thể làm lung lay vị thế của Ethereum như một sổ cái toàn cầu. Sự lắng đọng lớn của stablecoin, bảo đảm an toàn gần một nghìn tỷ USD (28% nguồn cung được staking) và hệ sinh thái DeFi lớn nhất thế giới đều chứng minh rằng lý do mà vốn chọn Ethereum là do tính quyền uy trong thanh toán của nó, chứ không phải mức độ thịnh vượng giao dịch của hệ sinh thái Layer2.

Vitalik Buterin gần đây nhấn mạnh vị trí của "sổ cái toàn cầu", giống như một sự xác nhận chính thức về thực tế đã tồn tại. Việc thực hiện EIP-1559 đánh dấu sự chuyển đổi của Ethereum từ "máy tính toàn cầu" sang "ngân hàng trung ương toàn cầu". Nếu phần thưởng từ tiền điện tử trong tương lai nằm ở việc tích hợp cơ sở hạ tầng DeFi trên chuỗi với tài chính truyền thống, thì vị trí của Ethereum như một "ngân hàng trung ương toàn cầu" sẽ đủ để củng cố vị thế của nó, sự phát triển hay không của hệ sinh thái Layer2 không phải là yếu tố quyết định.

Tổng thể mà nói, con đường chuyển mình của Ethereum đã trở nên rõ ràng. Nó đang dần chuyển đổi từ một nền tảng tập trung vào tính toán thành cơ sở hạ tầng cốt lõi cho thanh toán tài chính toàn cầu. Sự chuyển đổi này không chỉ phản ánh sự điều chỉnh chiến lược của Ethereum mà còn thể hiện khả năng giữ vững vị thế dẫn đầu trong hệ sinh thái blockchain phát triển nhanh chóng.